Twee weken geleden klonk zijn naam op het congres ‘Een steen op de maag’, 28 oktober jl. in Kampen: Hans de Vries, bij de breuk predikant van de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) in Nijverdal. Want daar ging dat congres over: over de Open Brief en de scheur die er toen in de kerk sprong. Sommigen kwamen aan de ene kant van de kloof terecht, anderen aan de overkant maar enkelen vielen er in. Hij was één van de mensen die de breuk nooit te boven kwam maar er in onderging. Naast hem Annemarie de Vries-Van Dijk, mijn tante. Een vertrouwd gezicht, mijn dochter heeft dezelfde trekken. Zo gelukkig als ze hier op de foto staan heb ik ze nooit meegemaakt.

Vijftig jaar na de breuk, het moment dat ik dit schrijf, bewegen de beide delen van de vrijgemaakte kerk zich in een adembenemend tempo naar elkaar toe. Daar zou ik blij mee moeten zijn maar dat lukt me niet echt. Goed vind ik het wel, die twee (de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt)  en de Nederlands Gereformeerde Kerken) horen bij elkaar, maar mijn gevoel wil niet mee. En dat heeft onder andere met het lot van oom Hans en tante Annemarie te maken. Want wat hen overkwam, kan nooit meer ongedaan gemaakt worden. Zij zijn a.h.w. ‘burgerslachtoffers’ van de ‘oorlog’ in de jaren zestig. Ze hoorden immers niet bij de strijdende partijen, maar juist bij de mensen die niet aan ‘oorlogshandelingen’ wilden meewerken. Dat werd hen fataal. Zoals burgers die geen partij zijn zo vaak de eerste slachtoffers van een oorlog zijn.

Wat hen is overkomen, kan ik niet goed beschrijven, want ik ken alleen de grote lijnen van hun verhaal. Tante Annemarie praat er niet zo graag over en wie zou dat niet begrijpen.

Mijn eigen verhaal met hem is maar heel beknopt. Als kind heb ik hem geloof ik nooit ontmoet. Ik kende hem alleen van enkele verhalen en van zo nu en dan een kaartje, zorgvuldig geschreven in een heel fijn handschrift. Eén keertje zijn wij vanuit ons Groningse dorp bij hen in Elburg geweest, maar wij kregen oom Hans niet te zien. Hij lag ook toen na een zware hoofdpijnaanval op bed. Of wij maar ‘heel stil wilden doen’. Hij verdween daarna weer voor een hele tijd uit mijn aandacht.

‘Oom Hans is plotseling gestorven’, hoorde ik mijn moeder door de telefoon zeggen. Het was inmiddels tien jaar later. Daar schrokken we van, we hadden geen idee dat hij zo ziek was. Inmiddels weten we dat hij toen aan gevolgen van de breuk bezweken is. Het drong destijds maar gedeeltelijk tot me door, want ik zat voor mijn examens. Op de dag van mijn laatste mondelinge examen is hij begraven.

Nu 34 jaar na zijn overlijden, is de breuk in Nijverdal weer geheeld. GKv en NGK vormen inmiddels een samenwerkingsgemeente. In de wijde omtrek daaromheen bewegen andere vrijgemaakte en nederlandsgereformeerde gemeenten zich snel naar elkaar toe. Graag willen ze de breuk helen! Ik zou er blij mee moeten zijn, maar mijn gevoel wil niet mee. Immers oom Hans is inmiddels bijna helemaal vergeten. De kerken van nu kennen hem niet meer en hebben het niet over hem. Alleen zijn dierbaren denken nog aan hem en noemen nog bijna dagelijks zijn naam. Toch hoorde hij ooit bij die kerken: hij was ooit hun voorganger. Je vraagt je af: hoe kan een breuk ooit helen als de slachtoffers van die breuk niet herdacht worden?